vrijdag 21 september 2012

Namen van balletpasjes: waar komen ze vandaan?

De pasjes die bij klassiek ballet gebruikt worden, hebben allemaal een Franse naam. Dit komt om ballet in Frankrijk is ontstaan. 

De Franse koning Lodewijk de 14e hield namelijk heel veel van dansen. Daarom zorgde hij ervoor dat er in de 17e eeuw veel dansvoorstellingen waren waar hij naar kon kijken. Hij noemde het 'hofballet'. Niet alleen keek hij er graag naar, hij deed zelf ook graag mee. Hij had zelfs een eigen balletleraar! Springen deden ze toen nog niet, want ze droegen zwarte lange jurken en schoenen met hakken.

Na jarenlang dansen met mensen van zijn eigen hof, vond Lodewijk het wel welletjes. Hij vond dat eigenlijk alleen professionele dansers mochten optreden. Daarom richtte hij, in 1661, de 'Koninklijke Academie van Dans' (Academie Royale de la Danse) op. Ballet kreeg vanaf dat moment zijn eigen regels en met eigen bewegingen en speciale kleding. De beste dansers ter wereld werden hier opgeleid en ballet werd steeds professioneler.


In het begin mochten alleen mannen mee dansen van Lodewijk. Later veranderde dat (gelukkig!).Vanaf de 19e eeuw kregen ballerina's zelfs spitzen. In die tijd vond men het mooi als ballet romantisch en sprookjesachtig werd. Door spitzen konden danseressen sierlijk op hun tenen dansen. Klassiek ballet zoals we dat nu kennen is gebaseerd op ballet uit deze periode. De voorstellingen die toen werden gehouden, zoals Het Zwanenmeer en De Notenkraker & Muizenkoning, worden tot op de dag van vandaag uitgevoerd.

De dans

Klassiek ballet is een dans die bestaat uit sierlijke bewegingen en veel sprongen. Bij deze dans is het de bedoeling dat de danser er zo licht mogelijk uit zien en als het ware lijkt te zweven. Om het echt als zweven te laten lijken, moeten de danseressen op spitzen dansen. Spitzen zijn schoenen met platte punten die ervoor zorgen dat de danseressen echt op de puntjes van hun tenen staan (zie plaatje). Het bijzondere aan klassiek ballet is dat het de enige dans ter wereld is waarvan de passen en technieken overal ter wereld precies hetzelfde zijn. Er bestaan handboeken voor klassiek ballet die overal gebruikt worden om iedereen precies hetzelfde aan te leren. In het klassiek ballet is er dan ook er weinig vrijheid voor de dansers.

Er zijn 5 basisposities voor de voeten (zie plaatje onder). Deze posities maken het makkelijker voor de ballerina's om verschillende danspassen uit te voeren. Op het plaatje zijn ook de vijf posities van de armen te zien.
Tijdens een balletles wordt er veel gebruik gemaakt van de barre. Dit is een houten stang die aan de muur vastzit. De dansers gebruiken de barre voor steun bij het uitoefenen van verschillende passen.

De pasjes
Nu ben ik bij klassieke lessen in het CQ geweest om te kijken en foto's en filmpjes te maken. Alleen komen daar natuurlijk ook een heleboel Fransen ballet termen voor. Voor sommigen is dat misschien onbekend terrein. Voor anderen, bijvoorbeeld de meisjes die dansen, is het wat bekender, maar kan er ook nog veel over geleerd worden. Daarom wil ik nu een aantal termen die het meest voorkomen tijdens de lessen van Shirelle kort uitleggen. Dan snapt iedereen waar het over gaat.

Plié
Het betekent 'gebogen, gevouwen'. Een handig ezelsbruggetje: plié gaat naar benee.
Op het plaatje (nr. 3) zie je hoe een 'grand plié' (grand = groot) maakt. Nr. 2 en 4 laten een 'demi plié' (demi = half) zien.
Relevé
De betekenis is 'weer opgeheven'. 
Leuke anekdote: Ik ben begonnen met ballet toen ik 8 jaar was. Het was fantastisch, alleen mijn Frans was nog niet echt fantastisch. Vandaar dat ik ook altijd dacht dat er "krullenfee" gezegd werd, i.p.v. relevé. Ondanks dat ik het niet begreep, wist ik wel precies wat ik moest doen!

Tendu
Dit betekent 'gestrekt'. Je strekt hierbij je been en voet. Zoals het plaatje laat zien kan dit naar voren, naar achteren en opzij.


Jeté
Betekenis: '(op)geworpen, gegooid'. Een jeté aan de barre lijkt op een tendu, maar dan is je voet van de vloer. En de tendu wordt meer geplaatst en de jeté meer gegooid. In het midden van de zaal ('au milleu') ziet de jeté er zo uit:

Pas de bourrée
Bourrée-pas. De term is ontleend aan de bourrée, een Franse volksdans. Er zijn veel versies van. Shirelle gebruikt voor de 'pas de bourrée' ook wel 'achter-zij-voor'. Kijk maar naar het plaatje.
Je stapt eerst achter met rechts, dan opzij met links en dan sluit je rechts weer voor. Dit kan natuurlijk alle kanten op, maar dat is het voorbeeld op het plaatje met het ezelsbruggetje van Shirelle. Je kunt ook de naam van het pasje zelf gebruiken. Nr 2 = pas de, nr. 3 = bou- en nr. 4 = - rrée. In het filmpje hierboven maakt de jongen op het eind een pas de bourrée.

Battement
Dit betekent 'slag, slaan'. Met de term wordt het uitstrekken (of intrekken) van een been aangegeven, gevolgd door een terugkeer naar de beginpositie. In de lessen wordt vaak de 'grand battement' gebruikt, zoals in het filmpje wordt laten zien. Natuurlijk zijn er veel variaties mogellijk.

Dit zijn wel de meest gebruikte pasjes. Er zijn nog veeeeel meer. Maar als ik die allemaal bij langs moet, dan ben ik volgende week nog bezig. Wel is er een hele mooie site, waar alle Franse ballet termen worden uitgelegd in alfabetische volgorde. Als je dus nog meer wilt weten, zou ik daar zeker een kijkje nemen.



Daarnaast is Google erg gewillig en krijg je een heleboel filmpjes en plaatjes als je de ballet termen in typt. Als je Google Vertalen gebruikt, kun je ook nog luisteren naar de juiste uitspraak.


Maandag komt er een stukje online waarin de klassieke ballet groep van 11/12 jaar o.l.v. Shirelle Kleefman laat zien wat ze allemaal al kunnen. Ook laten zij een aantal van deze Franse ballet termen in de praktijk zien. Zeker de moeite waard om te bekijken!




Bronnen: 
http://jump.het-ballet.nl/meer-weten-over/geschiedenis-van-het-ballet/
http://artikelen.foobie.nl/verslagen-scripties/de-geschiedenis-van-klassiek-ballet/
http://balletisvooriedereen.blogspot.nl/p/balletwoordenboek.html 

11 opmerkingen: